راهنمای تغذیه در بیماران تالاسمی
تالاسمی چیست؟
تالاسمی یک بیماری خونی ژنتیکی است که در آن بدن توانایی کافی برای ساخت هموگلوبین سالم را ندارد. در نتیجه، گلبولهای قرمز ضعیف و شکنندهاند و بیمار دچار کمخونی مزمن میشود. بیماران اغلب نیاز به تزریق خون دارند، که میتواند باعث تجمع آهن در بدن شود.
اهداف تغذیهای در تالاسمی
- پیشگیری از تجمع بیشتر آهن
- تقویت سیستم ایمنی
- حفظ سلامت قلب، کبد و استخوانها
- افزایش سطح انرژی و کاهش خستگی
- کمک به رشد و وزنگیری در کودکان
۱. کنترل جذب آهن
بیماران تالاسمی معمولاً به دلیل تزریقهای مکرر، با افزایش بار آهن مواجه هستند. بنابراین باید از مصرف غذاهای بسیار پرآهن یا مکملهای آهن بدون تجویز پزشک خودداری کنند.
- گوشت قرمز (بهویژه جگر)
- زرده تخممرغ
- غذاهای غنیشده با آهن (غلات صبحانه، بعضی مکملها)
- حبوبات پرآهن (در مصرف زیاد)
نکته مهم: آهن در غذاهای گیاهی (آهن غیرهِم) جذب کمتری دارد و با ویتامین C جذبش بیشتر میشود. پس بهتر است ویتامین C همراه غذاها مصرف نشود مگر تحت نظر پزشک.
۲. افزایش دریافت کلسیم و ویتامین D
به دلیل خطر پوکی استخوان در تالاسمی، مصرف منابع کلسیم و ویتامین D بسیار مهم است.
- شیر، ماست، پنیر کمچرب
- بادام، کنجد، کلم بروکلی
- ماهیهای استخواندار (مثل ساردین)
- نور آفتاب + مکمل در صورت نیاز
۳. آنتیاکسیدانها برای محافظت از سلولها
استرس اکسیداتیو در بدن بیماران تالاسمی بالاست، بنابراین مصرف غذاهای سرشار از آنتیاکسیدانها مفید است.
- میوهها و سبزیجات رنگی (انار، توت، کیوی، فلفل دلمهای، هویج)
- ویتامین E (دانهها و مغزها)
- ویتامین C در صورت محدودیت جذب آهن نداشتن، زیر نظر پزشک
- سلنیوم (گردو، ماهی، تخممرغ)
۴. زینک (روی) برای رشد، ایمنی و ترمیم بافت
بسیاری از بیماران تالاسمی دچار کمبود روی هستند.
- گوشت مرغ، تخممرغ
- مغزها (بادام، گردو)
- حبوبات (در حد اعتدال)
- لبنیات
۵. مایعات کافی
برای کمک به دفع آهن و مواد زائد از بدن، نوشیدن مایعات کافی بسیار مهم است. توصیه: ۸–۱۰ لیوان آب در روز، بهویژه در هوای گرم یا در زمان تب.
۶. محدود کردن ویتامین C در صورت بار آهن بالا
ویتامین C جذب آهن را افزایش میدهد. بنابراین اگر بیمار دچار افزایش بار آهن است، مصرف ویتامین C باید فقط با مشورت پزشک یا همراه با شالتورهای آهن (مثل دفروکسامین) باشد.
۷. اجتناب از مکملهای بدون تجویز
- مکمل آهن: فقط در صورت تایید پزشک
- ویتامین C و A: با احتیاط
- مکملهای گیاهی ناشناخته: پرهیز
۸. تغذیه در کودکان مبتلا به تالاسمی
- مصرف غذاهای متنوع و پرکالری سالم برای رشد بهتر
- مکملهای مخصوص کودکان با تجویز پزشک
- نظارت منظم بر وزن و رشد